نوبت به ایده‌های سوخت جایگزین نرسید؟

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: مصرف بنزین این روز‌ها با گسترش تولیدات خودروی کشور افزایش شدیدی یافته و خطر تشدید ناترازی بنزین را افزایش داده است. در این شرایط، اگر چه دولت ناترازی پنهان موجود را با راهکار‌هایی نظیر سوآپ بنزین پوشش داده، با این حال به نظر می‌رسد پس از سال‌ها بی توجهی در عین وجود ظرفیت ها، نوبت به توسعه راهکار‌های سوخت جایگزین در کشور فرا رسیده است.

عقب افتادن پیک تولید از مصرف بنزین

سال‌های ۹۷ تا ۱۴۰۰، ایران حضور شیرین در باشگاه صادرکنندگان بنزین را به مدد راه اندازی پالایشگاه ستاره خلیج فارس، کاهش مصرف بنزین با اصلاح قیمت در آبان ۹۸ و نیز شیوع کرونا تجربه کرد. بر این اساس در سال ۹۹، کشور به اوج صادرات بنزین در آن سال‌ها رسید و از این مسیر درآمد حدود سه میلیارد دلاری حاصل از صادرات این محصول با ارزش برای کشور به دست آمد. ارزش این درآمد زمانی مشخص می‌شود که با صادرات ۴.۳ میلیارد دلاری نفت در ۱۱ ماهه همان سال مقایسه شود!

با این حال، گذشت دوره کرونا و همچنین روند رو به رشد مصرف بنزین را که از مسیر طولانی مدت خود دور شده بود، بازگرداند. به طوری که به گزارش فارس به نقل از مدیر عامل شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی، امسال تاکنون، میانگین مصرف بنزین بین ۱۱۹ تا ۱۲۰ میلیون لیتر در روز بوده و به احتمال زیاد این میزان نیز بیشتر خواهد شد. این در حالی است که پیک تولید بنزین در کشور بین ۱۱۰ تا ۱۱۵ میلیون لیتر در روز است و به طور معمول در حالت پیک تولید نیز نمی‌توان به میانگین مصرف روزانه بنزین پاسخ داد. در مجموع در این بخش تخمین زده می‌شود که به طور میانگین طی امسال، کشور با ناترازی روزانه ۱۵ میلیون لیتر بنزین (نسبت به بنزین تولیدی در پالایشگاه ها) روبه رو باشد.

۳ تدبیر دولت سیزدهم که وضعیت بنزین را پایدار نگه داشت

مسئله‌ای که در امسال مطرح بود، این بود که آمار‌هایی از جمله آمار‌های فوق در حوزه مصرف و تولید، با یکدیگر همخوانی ندارند و این در حالی بود که گاهی تاکید می‌شد طی امسال واردات بنزین انجام نشده است. با این حال، هم اینک گزارش فارس، نشان می‌د هد که دولت تاکنون توانسته با استفاده از ظرفیت سوآپ، تهاتر بنزین و کمک گرفتن از بنزین پتروشیمی ها، تولید و مصرف بنزین را سربه سر نگه دارد.

نزدیک بودن اتمام دوره مصرف اقدامات کوتاه مدت

در شرایطی که به دلایل متعدد، استفاده از راهکار‌های افزایش قیمت برای بهینه کردن مصرف بنزین در کشور میسر نیست، دولت در اقداماتی عاجل برای مهار ناترازی سوخت، رو به مهار قاچاق بنزین آورده است. به گفته سالاری مدیر عامل شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی، مقدار قاچاق بنزین کشور روزانه ۵ میلیون لیتر برآورد می‌شود. بخشی از این قاچاق از طریق مهاجرت کارت‌های هوشمند سوخت انجام می‌شود. از این رو هم اینک شاهد اقداماتی از جمله محدود کردن کارت سوخت آزاد جایگاه‌های سوخت، کاهش ۱۰۰ لیتری حجم سوخت آزاد کارت‌های سوخت و رسیدن آن به ۱۵۰ لیتر و ایجاد محدودیت‌های جدید برای استفاده از کارت سوخت هستیم. (به این صورت که در هر بار سوخت گیری میزان سوخت گیری محدود شده، ضمن این که قید زمانی برای فاصله بین دو سوخت گیری تعریف شده است و ...).

اما با توجه به این که این راهکار نیز سرانجام به سطح بهینه اجرایی خود می‌رسد، به نظر می‌رسد باید راهکار‌های غیر قیمتی دیگری که تاکنون برای مهار تقاضای سوخت به کار گرفته نشدند، روی میز قرار گیرند، تا حد امکان پیش بینی واردات بنزین در بودجه که برای کشور بسیار ارزبر و پرهزینه است، به تعویق بیفتد. طبق اظهارات شریعتی عضو کمیسیون انرژی در بودجه امسال «دولت واردات سوخت به میزان بیش از ۶۰۰ میلیون دلار بنزین و ۳۰۰ میلیون دلار گازوئیل را لحاظ کرده است. بدین ترتیب پیش‌بینی دولت بر واردات حدود یک میلیارد دلار بنزین و گازوئیل در سال ۱۴۰۲ است.»

خودرو‌های برقی و هیبریدی

با این اوصاف، اولین و در عین حال قابل دسترس‌ترین گزینه‌ای که هم اینک برای جبران ناترازی بنزین مطرح شده و وزیر صمت نیز به آن اشاره کرده، رفتن به سوی توسعه خودرو‌های برقی و هیبریدی است. موضوعی که در سال‌های گذشته به آن به عنوان یک راه و فناوری جدی حمل و نقل نگاه نشده است. با این حال هم اینک به نظر می‌رسد مسائل مقدم تری در حوزه خودرو از جمله قیمت و تنظیم بازار خودرو‌های بنزینی وجود داشته باشد.

ظرفیت مغفول CNG

دومین گزینه‌ای که به نظر می‌رسد رفتن به سوی آن توجیه پذیر و کم کم گریز ناپذیر است، استفاده از سوخت گاز طبیعی یا همان CNG است. در این زمینه، گزارش‌ها حاکی از آن است که هم‌اکنون زیرساخت مصرف روزانه ۴۵ میلیون متر مکعب سی‌ان‌جی در کشور و جایگزینی با ۴۵ میلیون لیتر بنزین وجود دارد، ولی فقط نیمی از آن استفاده می‌شود. همچنین طبق آمار شرکت ملی پخش، دولت می‌تواند با سیاست‌های حمایتی، مصرف سی‌ان‌جی را به میزان ۲۱.۵ میلیون متر مکعب افزایش و مصرف بنزین را ۲۱.۵ میلیون لیتر در روز کاهش دهد.

۳ میلیون تن گاز مایعی که سالانه هدر می‌رود

سومین گزینه جایگزین برای بنزین، سوخت گاز مایع یا ال پی جی است. در این زمینه آمار‌های شرکت گاز نشان می‌دهد که سالانه بیش از ۳ میلیون تن ال‌پی‌جی به دلیل امکان نداشتن صادرات، در خطوط لوله سراسری هدر می‌رود. در صورت ورود این میزان ال‌پی‌جی هدررفته به سبد سوخت می‌توان روزانه ۱۳.۵ میلیون لیتر در مصرف بنزین صرفه‌جویی و حتی آن را با قیمت بالاتر صادر کرد.

در مجموع باید گفت که تنها از مسیر توسعه ظرفیت گاز مایع و طبیعی برای سوخت خودرو‌ها امکان کاهش مصرف بنزین معادل ۳۵ میلیون لیتر در روز وجود دارد. این علاوه بر کاهش سوختی است که می‌تواند از مسیر بهبود بهره وری انرژی با توسعه خودرو‌های برقی حاصل شود.